Nhằm giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên, tại dự thảo Luật Dân số, Bộ Y tế đề xuất tăng mức xử phạt vi phạm hành chính về dân số lên mức 100 triệu đồng (sẽ phải sửa đổi, bổ sung Luật xử lý vi phạm hành chính).

Theo Bộ Y tế, mức phạt tiền tối đa trong lĩnh vực dân số quy định trong Luật xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm về dân số hiện hành là 30 triệu đồng chưa đủ tính răn đe.

Do vậy đề xuất tăng nặng mức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực dân số lên mức 100 triệu đồng để xử lý nghiêm, buộc các tổ chức, cá nhân phải thận trọng và cân nhắc kỹ lưỡng trước hành vi vi phạm. "Đây là một trong những giải pháp phòng ngừa hiệu quả góp phần nâng cao ý thức trong thực hiện các quy định về nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức", dự thảo nêu.

Cùng với việc tăng mức xử phạt, Bộ Y tế cũng đề xuất công khai định kỳ danh sách các địa phương có tỷ lệ mất cân bằng giới tính cao, đồng thời tăng cường truyền thông, giáo dục cộng đồng thay đổi hành vi nâng cao vai trò, vị thế của phụ nữ và trẻ em gái; Đưa các nội dung về xóa bỏ phân biệt, định kiến giới, trọng nam hơn nữ, kỳ thị con gái hoặc con trai.

Theo Bộ Y tế, chính sách về giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên sẽ tạo cơ sở pháp lý ngăn ngừa có hiệu quả việc lạm dụng khoa học, công nghệ để lựa chọn giới tính thai nhi, ngăn chặn, giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, tiến tới cân bằng giới tính khi sinh theo quy luật sinh sản tự nhiên.

Hành vi lựa chọn giới tính thai nhi là một trong những nguyên nhân chủ yếu làm chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh - một vấn đề nhân khẩu học đã và đang để lại nhiều hệ lụy dài lâu.

Mất cân bằng giới tính khi sinh ở Việt Nam đang trở thành thách thức. Năm 2006, tỷ số giới tính khi sinh ở mức 109,8 bé trai/100 bé gái sinh ra sống - vượt ngưỡng cân bằng tự nhiên (103-107); Năm 2015 là 112,8, năm 2024 là 111,4. Như vậy, tỷ số giới tính khi sinh luôn ở mức cao.

Dự báo, nếu tỷ số giới tính khi sinh vẫn giữ nguyên như hiện nay, Việt Nam sẽ dư thừa 1,5 triệu nam giới từ 15-49 tuổi vào năm 2039 và tăng lên 2,5 triệu vào năm 2059. Điều này sẽ dẫn tới nguy cơ phá vỡ cấu trúc gia đình, một bộ phận nam giới sẽ phải kết hôn muộn, không có khả năng kết hôn, gia tăng tình trạng buôn bán phụ nữ, trẻ em gái, mại dâm, bạo hành giới, tội phạm xuyên quốc gia.

Theo số liệu mới nhất, năm 2024, cứ 100 bé gái chào đời thì có đến 111,4 bé trai - vượt xa mức cân bằng tự nhiên (khoảng 106 bé trai/100 bé gái). Đặc biệt, tình trạng này tập trung nhiều ở các tỉnh phía Bắc, nổi bật như Bắc Ninh, Vĩnh Phúc (118,5), Hà Nội (118,1), Hưng Yên (116,7)...

Trong khi đó các tỉnh phía Nam đang giữ được mức giới tính gần cân bằng, dao động từ 105 đến 108 - mức được đánh giá là hợp lý.