Trong ấn tượng của mọi người, “Ngũ Hổ Tướng” trong tiểu thuyết Tam Quốc Diễn Nghĩa là 5 vị tướng nhà Thục Hán, bao gồm Quan Vũ, Trương Phi, Triệu Vân, Mã Siêu và Hoàng Trung. Tuy nhiên, trong 5 vị danh tướng này, gia tộc Lý Thế Dân thời nhà Đường chỉ chọn Quan Vũ và Trương Phi để cúng thờ tại Võ Miếu.
Vì sao lại như vậy? Những người được chọn để lập đền thờ tại Võ Miếu đều dựa trên các thành tựu ghi trong sách sử chính thống. Tuy nhiên vào thời điểm đó chưa có tiểu thuyết Tam Quốc Diễn Nghĩa, Hoàng đế và các quan thần trong triều đình Lý Thế Dân không biết đến Triệu Vân, Mã Siêu và Hoàng Trung. Hình ảnh ba người hùng trong Tam Quốc mà họ biết đến đều dựa trên ghi chép trong tiểu thuyết sau này.
Thế nhưng trong mắt người dân Đại Đường, Gia Cát Lượng được xem là một danh tướng giỏi trong việc chỉ huy tác chiến. Vì vậy, đệ nhất danh tướng của nhà Thục Hán không phải là Quan Vũ hay Trương Phi, mà chắc chắn là Gia Cát Lượng.
 |
| Ảnh minh hoạ. Nguồn: Soundofhope. |
Hình ảnh Gia Cát Lượng trong chính sử là một người văn võ song toàn, thụy hiệu của ông là “Võ Hầu”. Trong mắt người dân Đại Đường, Gia Cát Lượng được xem là một cá nhân có thành tựu quân sự vượt trội hơn cả thành tựu văn chương.
Sau khi Lưu Bị qua đời, Gia Cát Lượng hầu như liên tục tham gia các cuộc chiến đấu, đầu tiên ông dẹp loạn miền Nam, sau đó phát động nhiều cuộc viễn chinh tiến về phía Bắc.
Ngoài những chiến công quân sự, Gia Cát Lượng còn có những thành tựu nổi bật về lý luận quân sự. Trong tác phẩm “Lý Vệ Công vấn đối”, Lý Thế Dân và Lý Tĩnh đã đánh giá rất cao “Bát Trận Đồ” của Gia Cát Lượng.
Địa vị của Gia Cát Lượng trong triều đại nhà Đường rất cao nên việc được tưởng nhớ tại Võ Miếu là điều dĩ nhiên. Cũng như Quan Vũ và Trương Phi, họ đều nằm trong danh sách 72 vị danh tướng được tưởng nhớ tại Võ Miếu. Vì Quan Vũ và Trương Phi là 2 trong những tướng quân quan trọng nhất của triều đình dưới thời Lưu Bị, và cả hai đã có những thành tựu chiến đấu đáng chú ý.
Vậy vì sao Mã Siêu, Triệu Vân và Hoàng Trung không được chọn để tưởng nhớ tại Võ Miếu? Chính sử “Tam Quốc Chí” ghi chép rằng Mã Siêu lần đầu tiên dấy quân tấn công Tào Tháo, vì vậy Tào Tháo đã giết cả gia đình Mã Siêu. Xã hội đương thời rất coi trọng việc hiếu kính cha mẹ, vì thế mà Mã Siêu bị xem như một đứa con bất hiếu, thậm chí ngay cả cha ruột của mình mà cũng không cần.
Còn về Hoàng Trung, hình tượng của ông trong Tam Quốc Diễn Nghĩa và chính sử không khác biệt nhiều. Trong cả hai phiên bản, Hoàng Trung đều chặt đầu Hạ Hầu Uyên. Sau khi chặt đầu Hạ Hầu Uyên, ông mắc bệnh và qua đời không lâu sau đó. Trong chính sử, Hoàng Trung không có nhiều thành tích độc chiến, việc ông chặt đầu Hạ Hầu Uyên chỉ là một chiến thắng nhỏ trong một trận đánh lớn.
Nếu so sánh với trận chiến độc lập của Trương Phi trực tiếp đối đầu và hạ bệ Trương Cáp, thì rõ ràng thành tích của Trương Phi nổi trội hơn hẳn. Do không có thành tích đặc biệt nên Hoàng Trung không được tôn thờ tại Võ Miếu. Điều này cũng áp dụng tương tự cho trường hợp của Mã Siêu và Triệu Vân.
Tuy nhiên Triệu Vân lại được Tam Quốc Diễn Nghĩa tôn vinh một cách đặc biệt. Trong “Tam Quốc Diễn Nghĩa”, Triệu Vân được giới thiệu như một trong Ngũ Hổ Tướng như Quan Vũ, nhưng trong chính sử “Tam Quốc Chí” của Tư Mã Thiên lại không có khái niệm về Ngũ Hổ Tướng. Trong tình huống lịch sử thực tế, cơ hội để Triệu Vân thể hiện khả năng lãnh đạo của mình chỉ xuất hiện khi Gia Cát Lượng tiến hành Bắc phạt. Dù vậy nhưng thành tích của ông trong chính sử vẫn không đủ xuất sắc để được tưởng nhớ tại Võ Miếu.
Thời đại cổ đại, sự thông minh và chiến thuật của các vị tướng quân quan trọng hơn sức mạnh vũ lực, vì thế các cuộc thi tuyển quân thời xưa rất chú trọng về thi đấu về binh pháp hơn là thi đấu võ công. Trong Tam quốc diễn nghĩa, Gia Cát Lượng được mô tả là thừa tướng nhà Thục Hán có tài mưu lược hơn người. Ông rất giỏi dùng binh pháp. Một trong những trận pháp làm nên tên tuổi của Gia Cát Lượng là Bát Trận Đồ. Trận pháp này được Gia Cát Lượng lấy đá xây dựng trên bãi cát của vùng đất Ngư Phúc. Một số nhân vật nổi tiếng thời đó đã từng nhìn thấy bát trận đồ, bao gồm Tô Đại Hồ Tử của Bắc Tống. Khi nhìn từ trên núi xuống, người ta chỉ nhìn thấy bát trận đồ có khoảng cách hơn 100 dặm, thành tám hàng, 64 cột mốc, mỗi cột mốc đều là hình vòng tròn, toàn bộ bát trận đồ không có một chỗ nào là lồi lõm hết, giống như là bóng của mặt trời vậy. Khi lại gần để nhìn, Tô Đại Hồ Tử thấy chỉ toàn là đá, khó có thể phân biệt được. Bản thân ông ta cũng cảm thấy vô cùng kỳ lạ. Tô Đông Pha cũng không giải được, hàng ngàn năm nay, không biết có bao nhiêu người dẫn binh đánh trận cũng xem không hiểu.
Theo các sử liệu, bát trận đồ của Gia Cát Lượng dựa trên nguyên lý “Bát quái” để từ đó bày thành 8 trận chính là: Thiên phúc, Địa tải, Long phi, Xà bàn, Hổ dực, Điểu tường, Phong tán, Vân thùy, theo 8 cửa lớn được phân bố kỵ binh hoặc bộ binh xung quanh. Trong 8 cửa đó sẽ có cửa tốt và cửa xấu. Nếu như kẻ địch không nắm rõ quy luật của trận pháp mà đi nhầm vào cửa xấu thì sẽ không thể nào tìm được lối ra. Thêm nữa, bát trận đồ có thể linh hoạt biến hóa khôn lường theo tình hình cụ thể. Điều này khiến quân địch giống như rơi vào mê cung mất phương hướng. Nhờ vậy, bát trận đồ của Gia Cát Lượng được cho là có thể chịu được sự tấn công của 100.000 quân lính. Trận pháp đặc biệt này do đích thân Gia Cát Lượng bố trí, sắp xếp nên chỉ có quân sư này biết cách sử dụng. Binh pháp kiệt xuất của Gia Cát Lượng khiến người đời sau vô cùng ngưỡng mộ, vì vậy việc ông được tôn thờ tại Võ Miếu là hoàn toàn xứng đáng!
Trong trận chiến, vai trò của những người am hiểu binh pháp vượt trội hơn cả những người chỉ biết võ công. Điều này áp dụng cả trong quá khứ và hiện tại, đó là lý do vì sao triều đại nhà Đường lại xem trọng những bậc “trí tướng” hơn cả “dũng tướng”.
